USMENA I PISANA KNJIŽEVNOST

Jedna od osnovnih podjela književnosti je na usmenu i pismenu književnost. Ova podjela je veoma bitna jer predstavlja ne samo teorijsku nego i historijsku podjelu književnosti koja nam otkriva način na koji se književnost razvijala u pojedinim društvima i razdobljima.

Usmena književnost je prethodila pismenoj jer je svoj najveći procvat proživjela u najranijim ljudskim zajednicama prije otkrića pisma. Zbog svoje forme, usmena književnost se tako prenosila s koljena na koljeno usmenim putem, odakle je ova književnost i dobila svoj naziv.

U našim narodima ova književnost se često naziva još i narodna književnost jer je poticala iz velikih zajednica i predstavljala je književna djela čiji su autori anonimni, nepoznati, tj. sam narod.

Danas mi te legende, mitove, bajke, basne, epove, balade, izreke, zagonetke, narodna vjerovanja i priče iz naroda imamo i u pisanoj formi zahvaljujući sakupljačima usmene književnosti kao što su Vuk Stefanović Karadžić, Ivan Franjo Jukić, Mehmed Kapetanović Ljubušak i mnogi drugi.

Međutim, usmena književnost nije prestala da se razvija pojavom pisma. Čak i u današnje vrijeme mi stvaramo i prenosimo književnost usmenim putem. Dva najočiglednija primjera savremene usmene književnosti su vicevi i anegdote.

Pisana književnost, kao što samo ime govori, je ona književnost koja se ne prenosi usmenim putem, nego pismenim. Pisana književnost se često smatra tvorevinom pojedinca, nekog autora kojem znamo ime, dok se usmena književnost često smatra kolektivnom i anonimnom tvorevinom. Ovo, međutim, nije glavna razlika između ovih dviju književnosti.

Razlika između usmene i pisane književnosti je najočiglednija u načinu na koji se ona prenosi, a samim tim i načinom na koji se ona stvara. Usmena književnost je da se sluša, dok je pisana namijenjena čitanju. Samim time, jezički izraz ove dvije književnosti su različiti, te na taj način predstavljaju dva različita vida jezičkog stvaralaštva.