TEORIJA KNJIŽEVNOSTI

Teorija književnosti je dio nauke o književnosti koji se bavi sistematskim izučavanjem književnosti kao umjetnosti. Skupa sa književnom kritikom i historijom književnosti, ona čini ono što mi nazivamo naukom o književnosti.

Naravno, ovi dijelovi, teorija, kritika i historija nisu samostalni i odvojivi jedan od drugog. Oni se međusobno upotpunjuju, prepliću i dopunjavaju novim iskustvima i saznanjima.

Za razliku od književne kritike, koja se zanima za konkretna književna djela i njihovu analizu i načinima tumačenja istih, i historije književnosti, koja se bavi razvojem književnosti kroz epohe, književne periode i književnim pravacima, teorija književnosti se bavi problematikom književnog stvaranja uopće.

Književnost kao umjetnost riječi je glavna sfera interesa teorije književnosti. Ona se zanima za opća svojstva književnoumjetničkog teksta, kako je on strukturiran, kako uspijeva proizvesti značenja koja proizvodi, kakav je njegov odnos sa stvarnosti, od čega je sastavljen, kakve vrste književnoumjetničkog teksta postoje, i tako dalje.

Pored teorije književnosti, posljednjih decenija se pojavila i takozvana književna teorija. Za razliku od teorije književnosti, koja se bavi sveukupnom prirodom književnosti kao umjetnosti, književne teorije su orijentirane ka izučavanju književnosti iz pogleda jedne određene škole ili teorije mišljenja (kao što su na primjer: novi historicizam, ruski formalizam, feministička teorija, strukturalizam, QUEER studije, naratologija i slično.)

Teorija književnosti je, dakle, širi pojam od pojma književne teorije, što ne znači da književne teorije ne zauzimaju važan dio unutar teorije književnosti. Kad god se pojavi nova književna teorija koja uspije rasvijetliti dotad zanemarene dijelove književnosti kao umjetnosti (kao što je feministička teorija u dvadesetom stoljeću), teorija književnosti se obogaćuje tim novim iskustvima i, ukoliko se pokažu valjanim, oni postaju dijelom teorije književnosti.